Waarom zijn veel mensen bang om afgewezen te worden en is dat wel zo of voelt het vaak zo?

Angst voor afwijzing

Veel mensen ervaren in meer of mindere mate snel een gevoel van afwijzing. Het punt is dat dit soms ook in jezelf zit dat je je snel afgewezen voelt, terwijl de intentie van de ander helemaal niet die bedoeling heeft. Mensen die snel een gevoel van afwijzing ervaren, doen ook vaak aannames die ze niet toetsen met de praktijk. Je denkt al snel: “ik zeg maar even niks, want straks krijg ik een negatieve reactie”. Vervolgens vertaalt je hoofd een negatieve reactie snel als een vorm van afwijzing. Zo kan je ook steeds meer mensen en situaties vermijden uit angst voor afwijzing.

Gevoelige mensen en hogere kwetsbaarheid

Gevoelige mensen zijn meer kwetsbaar dan anderen. Als je je gekwetst voelt, kan dat soms ook lang blijven hangen. Mede als je je door de jaren heen vaker gekwetst hebt gevoeld. Een eerdere kwetsing of afwijzing kan er behoorlijk inhakken. Een gedachteloze opmerking, een vergeten belofte of een ongelukkig gemaakt grapje kan je snel van stuk brengen. Zeker als hier een patroon ontstaat en je vaker ‘dergelijke’ opmerkingen hoort. De basis kan bijvoorbeeld al in je jeugd ontstaan zijn, als je je destijds ook op verschillende manieren afgewezen hebt gevoeld. Je innerlijk systeem slaat al deze nare ervaringen op en je ervaart hierdoor steeds meer angst voor afwijzing.

Actieve of passieve afwijzing

Er zit een verschil in een actieve afwijzing of passieve afwijzing. Bij een ‘actieve afwijzing’ ervaar je expliciet dat je afgekeurd, genegeerd of verlaten wordt. Er is sprake van ‘passieve afwijzing’ als iemand zich genegeerd of buitengesloten voelt, maar dat dit per definitie niet zo hoeft te zijn. Het hangt dus heel erg af van de perceptie van de persoon die zich afgewezen voelt. Een bepaalde opmerking van een collega, vriend of vriendin hoeft helemaal niet gemeen bedoeld te zijn. Het is maar net hoe je het zelf interpreteert en hoe gevoelig je voor bepaalde opmerkingen bent. HSP-ers zijn hier bijvoorbeeld ook extra gevoelig voor en durven vaak ook niet iets terug te zeggen en klappen eerder dicht.

Angst voor afwijzing en erbij willen horen

Vanuit evolutionair oogpunt willen wij graag bij een groep horen. Dat was zelfs een voorwaarde voor het voortbestaan van onze soort. Alleen de dreiging dat je uit de groep gestoten kan worden, doet een alarmbel rinkelen in je hoofd. Gekwetstheid dient als ‘sociometer’ voor hoe je in de groep ligt en helpt te voorkomen dat je dingen doet waarmee je een slechte indruk maakt op andere mensen. Dat vergroot immers de mogelijkheid om afgewezen te worden en verkleint de kans op acceptatie, vriendschappen en relaties.

Gevoel van afwijzing en behoefte aan goedkeuring

Snel gekwetste mensen hebben een grotere behoefte aan goedkeuring van anderen. Bang voor de oordeel van een ander en om negatief bekeken te worden. Met name onprettige ervaringen vanuit de jeugd, afkeurende ouders, gepest te zijn of je vaak buitengesloten hebben gevoeld, spelen eerder een rol bij de behoefte aan goedkeuring. Ook kan er een verband zijn met het persoonlijkheidskenmerk neuroticisme (emotionele instabiliteit). Deze samenhang kan de mate van het gevoel van afwijzing mede bepalen. Als een bepaalde waardering of goedkeuring dan niet komt, kan je emotioneel instabiel raken.

Extra waakzaamheid bij gevoelsmensen

Gevoelsmensen zijn ook extra gevoelig voor afwijzing. Vooral als ze zijn opgegroeid in een lastige thuissituatie of als kind nare ervaringen hebben opgedaan. Ook door een nare, heftige relatie kan je extra angstig voor afwijzing maken. Juist omdat indrukwekkende gebeurtenissen diepgaand doorwerken. Dergelijke negatieve ervaringen krijgen door hun sensitiviteit meer gewicht, waardoor gevoelensmensen sneller anticiperen op signalen van afwijzing, angst of dreiging. Dit brengt een verhoogde staat van waakzaamheid en alert zijn op sociale afwijzing, kritiek of toekomstige beangstigende situaties. Dit kan dan weer leiden naar vermijdingsgedrag.

Angst voor de angst van afwijzing

Een verhoogde waakzaamheid heeft veel impact op sociale relaties. Mensen die zich snel afgewezen voelen, hebben niet alleen van de afwijzing zelf, maar vooral van de angst om afgewezen te worden. Dit maakt dat je contacten met anderen eerder uit de weg gaat of al snel uitgaat van een ‘nee’. Het gevoel van afwijzing roept gevoelens boosheid, teleurstelling, emotionele stress en verdriet op. Dit kan vervolgens leiden naar terugtrekken, sociaal isoleren en conflictvermijdend gedrag wat vanuit het overleversbrein wordt gestimuleerd.

Veelgemaakte denkfouten

Onderstaande denkfouten komen vaak voor bij angst voor afwijzing:

  • Veralgemeniseren
    Dit kan voorkomen als je snel uit een beperkt aantal ervaringen algemene conclusies trekt. Bijvoorbeeld als je een keer bent afgewezen en nu denkt dat je voortaan altijd afgewezen zult worden.

  • Emotioneel denken
    Je gevoelens als bewijs nemen voor de juistheid van je gedachten. Bijvoorbeeld als je je snel onzeker voelt bij vreemde mensen en dat dit komt omdat je jezelf dom vindt en denkt dat anderen dat ook zullen denken.

  • Beperkt waarnemen
    Hierbij haal je een negatief detail uit een bepaalde situatie en richt je uitsluitend daarop. Bijvoorbeeld als je feedback krijgt op je werk en er veel dingen worden gezegd (ook positieve) maar dat je alleen de focus legt op een klein kritiekpuntje en daar vervolgens over loopt te piekeren.

  • Gedachtenlezen
    Hierbij ga je er snel vanuit dat je precies weet wat een ander denkt en daar baseer je je eigen aannames op. Bijvoorbeeld als bang bent dat je collega of een vriend je zal afwijzen als je eens een keer ‘nee’ zegt op hun vraag. Je kan dan al snel denken dat ze je niet meer aardig zullen vinden.

  • Zwart-wit denken
    Dit is een beruchte denkfout waarbij je vaak in uitersten denkt. Of het is helemaal goed of het is helemaal fout, ook al vindt een ander het prima. Dit komt ook vaak voor bij perfectionisten, HSP-ers en mensen met autisme. Een tussenweg wordt dan vaak niet gezien.

  • Negatief denken
    Zeker door eerder opgedane nare ervaringen, kan het negatief doemdenken erin schieten, waarbij je bij voorbaat snel uitgaat van het ergste dat kan gebeuren, zonder dat je je afvraagt hoe realistisch dit is of dat je de feiten beoordeelt en hierdoor een juiste waarneming kunt maken.

Faalangst en perfectionisme

Mensen met onderliggende faalangst hebben ook snel angst voor afwijzing. Want stel dat je baas of collega vindt dat je het niet goed genoeg hebt gedaan. Je gaat dan je uiterste best doen om geen fouten te maken en legt onbewust de lat steeds hoger neer. Als je hier niet mee uitkijkt kan je zelfs perfectionistisch gedrag gaan ontwikkelen, wat dus kan voortvloeien uit faalangst. Angst is dus op verschillende manieren heel destructief en daarom is het belangrijk om je hiervan bewust te maken en hier hulp, coaching of begeleiding bij te zoeken.

“Angst voor afwijzing en leren toetsen wat wel en niet klopt”